Hoe komt het dat de Bondsdag vanmorgen niet instemde met de benoeming van Merz? Zijn meerderheid is in theorie toch ruim genoeg?

“Dit is zeer onverwacht, een donderslag bij heldere hemel. De meerderheid van christendemocraten en sociaaldemocraten telt 328 parlementsleden. Merz had 316 stemmen nodig, maar kreeg er slechts 310. Dat wil dus zeggen dat 18 mensen uit zijn toekomstige coalitie niet voor hem gestemd hebben. Wie dat zijn, weten we niet, aangezien de stemming geheim is. Dit is een hele grote schok voor de Duitse politiek.”

Hoe verklaart u dit?

“Merz heeft de laatste tijd tegen heel wat zere schenen van christendemocraten en sociaaldemocraten gestampt. Eind januari diende hij, toen nog vanuit de oppositie, een motie in voor een strengere aanpak van migratie. Daarvoor rekende hij op de steun van de extreemrechtse partij AfD. De ‘Brandmuur’ (de Duitse variant op het cordon sanitaire zoals wij dat kennen, DBA.) werd doorbroken. Dat werd hem door de linkse partijen zwaar aangerekend.

“Na de verkiezingen liepen de gesprekken tussen sociaaldemocraten en christendemocraten ook erg moeizaam, hoewel al snel duidelijk was dat zij samen een coalitie zouden vormen. Bij de SPD stelden verschillende mensen zich de vraag: ‘Kunnen we hem nog wel vertrouwen?’ Er was dus van bij het begin al misnoegdheid bij de SPD.

“Bij zijn eigen achterban was dat eigenlijk hetzelfde. Ook binnen zijn eigen partij CDU kreeg hij kritiek. Tijdens de verkiezingscampagne had hij nog gezegd dat hij de schuldenrem, de historische grondwettelijke verplichting om het begrotingstekort niet te ver te laten oplopen, niet zou loslaten. Maar enkele weken geleden deed hij dat dan toch, om extra miljarden te kunnen doen voor defensie. Heel wat van zijn eigen kiezers fronsten de wenkbrauwen toen hij die rem zo bruusk losliet.

“Ook op het vlak van migratie is er tandengeknars. Nadat Merz is beginnen te onderhandelen met de SPD heeft hij toch een zachtere toon aangeslagen. Ook dat zal bij enkele christendemocraten in het verkeerde keelgat geschoten.”

Hoe moet het nu verder?

“Over een paar dagen volgt een nieuwe stemming in de Bondsdag, wellicht vrijdag. Ik denk dat Merz het dan wel zal halen. Wellicht wilden enkele parlementsleden hem nu een lesje leren, omdat hij de laatste tijd iets te zelfverzekerd geworden was. Dit is een boodschap: ‘U kunt niet met ons sollen.’

“Indien hij opnieuw niet de vereiste 316 stemmen krijgt, volgt nog een derde stemronde. Daarin is een eenvoudige meerderheid voldoende.”

Is dit al eerder gebeurd?

“Dit is nooit eerder gebeurd. Dit is echt een donderslag bij heldere hemel. Het is ook een enorme blamage voor Merz, die altijd heel zelfverzekerd optreedt.

“Dit zal wel aankomen. Zelfs al wordt hij vrijdag wel verkozen, dan is het alleszins een slechte start. Iedereen heeft dit gezien, hé. Dit is een affront, in binnen- en buitenland. Bovendien straalt dit ook af op zijn partij, die al aan het zakken was in de peilingen.”

Is er een alternatief voor Merz?

“In theorie zou dat kunnen. Er zou nu iemand kunnen opstaan en proberen een meerderheid achter zich te krijgen. Maar dat is in de praktijk ondenkbaar. Wie zou zijn nek zo durven uitsteken? Iemand uit zijn eigen partij zal het zeker niet doen en de SPD heeft al gezegd dat ze achter Merz blijven staan.”