Zesenveertig uur voor Rüdiger Koch officieel het Guinness World Record vestigde voor het langste verblijf onder water in een autonome habitat, reisde ik vijftien minuten met de motorboot vanaf Puerto Lindo in Panama om hem op te zoeken. Het was een warme namiddag in januari, en Koch stond voor een verblijf van 120 dagen onder water waarin hij zou werken, eten, slapen, drinken en sigaren roken in een ruimte op elf meter diepte in de Caribische Zee.

Zijn habitat van krap 28 vierkante meter bevond zich binnen in een ‘drijfkamer’ onder water die mee stabiliteit gaf aan de SeaPod Alpha Deep, een huis op het water. Een gewapende veiligheidsagent op het gedeelte boven water hield Koch in de gaten en keek erop toe dat de capsule zeker “geen bezoekers over de vloer krijgt die we hier niet willen”.

Toen mijn boot arriveerde, wierp hij een kabel uit en hees hij me naar boven. Daarna daalde ik een wenteltrap met 63 treden af naar de cirkelvormige kamer beneden – een duizelingwekkende onderneming, met een SeaPod die vervaarlijk in de luid klotsende zee schommelde.

Ik werd verwelkomd door een stralende Koch, een kale 59-jarige Duitse ingenieur met een witte baard en een boeddhabuik.

Hij gaf me een rondleiding, en wees op een school sardines die voorbij de patrijspoort zwommen. De ruimte was uitgerust met een bed, een hometrainer, Starlink-internet en een droogtoilet. Een digitale klok aan de muur telde af naar zijn doel van 120 dagen. (Het record stond op 100 dagen, en werd in 2023 gevestigd door Joseph Dituri in Jules’ Undersea Lodge voor de kust van Key Largo in Florida.)

“Ik heb er eigenlijk van genoten”, zei Koch met zwaar Duits accent, zijn gezicht appelblauwzeegroen door het binnenvallende licht. “Mensen schatten dat verkeerd in. Ze denken dat ik me als een gevangene voel, en dat ik streepjes turf op de muur. Mijn eten is uitstekend, mijn drank is uitstekend.” En elke dag kwam er iemand poetsen.

Koch werd voor een deel bij dit project betrokken via de in San Francisco gevestigde non-profitorganisatie Seasteading Institute, die een lans breekt voor “milieuvriendelijke drijvende eilanden die een mate van politieke autonomie genieten”. Het doel, dat de voorzitter van het instituut, ‘zee-evangelist’ Joe Quirk, ooit uit de doeken deed tegenover het magazine Guernica, zijn “nieuwe samenlevingen waar mensen zelf kiezen welke gemeenschap ze willen vormen” – een libertijnse wereld, wordt weleens gezegd, ‘waar je stemt met je boot’, en je je naar goeddunken kunt aansluiten bij de gemeenschap die jouw kijk het best weerspiegelt.

Jules Verne

Het concept sprak al tot de verbeelding voor er een naam voor bestond. In 1895 publiceerde Jules Verne L’Ile à Hélice (Het bestuurbare eiland), een roman over een bewegend kunstmatig eiland bewoond door miljonairs.

In de jaren 1960 gingen heuse experimenten van start. De broer van Ernest Hemingway, Leicester, stichtte de Republic of New Atlantis, een bamboevlot dat tien kilometer voor de kust van Jamaica dreef. (Het spoelde weg.) Wel nog levend en wel is de Principality of Sealand, in 1967 gesticht op een ongebruikt marineplatform negen kilometer voor de Britse kust. De bedenker, R. Buckminster Fuller, ontwierp mee een drijvende metropool genaamd Tetrahedron City. De financier van dat project overleed, en van de bouw kwam niets in huis.

Koch heeft een loopbaan in de ruimtevaartindustrie achter de rug. Hij investeerde ook in bitcoin. Nu is hij vooral bezig met Ocean Builders, een bedrijf dat nabij Puerto Lindo drie SeaPods op zonne-energie opzette, met verschillende ontwerpen. Het is een partnerschap tussen Koch en twee andere onafhankelijke rijke mannen: Chad Elwartowski, een Amerikaanse bitcoinfan, en Grant Romundt, een Canadese techondernemer.

Koch en Elwartowski leerden elkaar kennen via een aan het Seasteading Institute verbonden digitaal prikbord. (Seasteading verwijst naar de permanente vestiging van seasteads, of zeewoningen, op de oceaan.) Ocean Builders benadrukt dat het geen seasteading-project is – het biedt “milieuvriendelijke huisvestingsoplossingen” aan.

“In de geschiedenisles leren we veel over de revolte van de kleine man, alsof die er zomaar is gekomen”, zei Koch. “Maar die ís er niet zomaar gekomen. Het gebeurde omdat de aristocraten in Europa destijds dingen moesten loslaten, want anders waren de mensen gewoon naar de Nieuwe Wereld vertrokken.”

Volgens hem stagneert de moderne samenleving. Maar als op zee wonen, of in de ruimte, een realistische optie wordt, “dan moet de heersende klasse thuis dringend manieren bedenken om hun landen aantrekkelijker te maken”.

De geschiedenis van seasteading is bezaaid met cool ogende ideeën die nooit tot stand kwamen, voor plekken met namen zoals Oceania en New Utopia. “Veel van die seasteaders zijn gewoon fantasten in groepschats die denken: ‘Wow, het zou zó cool zijn als we op de oceaan konden leven’”, zegt de Britse filmmaker Oswald Horowitz, die aan een documentaire werkt over de Italiaanse zakenman Samuele Landi, een fraudeur die op de vlucht sloeg voor het gerecht en dertien maanden lang op een dekschuit leefde, tot hij omkwam toen het vaartuig voor de kust van Dubai door een monstergolf werd getroffen.

Het Seasteading Institute – in 2008 opgericht door Wayne Gramlich en Patri Friedman, mede dankzij een startkapitaal van een half miljoen dollar aangereikt door de Duits-Amerikaanse miljardair Peter Thiel – is een van de weinig organisaties die daar verandering in willen brengen.

Rüdiger Koch verbleef 120 dagen onder water, waarin hij zou werken, eten, slapen, drinken en sigaren roken, in een ruimte op elf meter diepte in de Caribische Zee.Alec Soth / Magnum Photos

Er zijn mensen die kritiek uiten op de libertijnse strekking van het project en zeggen dat het een speeltje van de superrijken is. Peter Newman, een Australische professor duurzaamheid, ging zelfs zover een van de voorgestelde projecten te omschrijven als “apartheid van de ergste soort”, een droom waarin de rijken zich kunnen verplaatsen naar futuristische oceaandorpen en “neerkijken op de rest van de wereld”.

Het feit dat Thiel, een boeman van links, zo sterk geassocieerd wordt met het idee (ook al lijkt zijn liefde wat bekoeld) is een pr-nachtmerrie voor bedrijven zoals Ocean Builders, dat zichzelf verkoopt als een lifestylebedrijf, en niet als een ideologisch project.

In Panama reageerde Elwartowski gepikeerd toen Thiels naam tijdens het gesprek viel. “Voor 500.000 dollar heeft hij zich het recht gekocht om twintig jaar lang geassocieerd te worden met seasteading”, zei hij. “Veel van die miljardairs – zoals bij Musk en Mars – willen zich op de een of andere manier associëren met zulke dingen om zich interessant te maken.”

Hij wees erop dat de SeaPods geregistreerd waren als woonboten, en niet als het vertrekpunt van een soort zelfbesturende seastead-community. “Wij zijn ongeveer even interessant als die zeilboten waar mensen bijna permanent verblijven”, zei hij, doelend op de jachthaven rondom. “Niemand vraagt aan die mensen: ‘Wat gebeurt er met jullie kaka?’”

Ocean Builders kreeg voor het eerst internationale media-aandacht in 2019, toen Elwartowski en zijn toekomstige vrouw Nadia, een Thaise, deeltijds gingen wonen in een achthoekige, negentien vierkante meter grote pod ontworpen door Koch. (De pod heette XLII, een verwijzing naar het cijfer 42 in The Hitchhiker’s Guide to the Galaxy van Douglas Adams.)

De structuur was verankerd buiten de territoriale wateren van Thailand, ongeveer 22 kilometer voor de kust. In een onlinevideo over de installatie van de twintig meter lange zuil die de cabine zou schragen, hoor je Elwartowski zeggen: “Aan al degenen die het leven van anderen met geweld willen controleren: hier is mijn vinger naar jullie toe. Je weet waar je hem kunt steken.”

Het leek Chad en Nadia voor de wind te gaan in hun zeehuisje. Althans eventjes. “Het is duidelijk dat de Thaise autoriteiten heel lui zijn, en we gaan ervan uit dat Thailand nooit iemand zo ver gaat uitsturen”, vertrouwde Chad me toe.

Het bleek hybris. Een paar maanden later sloeg het Thaise leger alarm vanwege problemen voor de nationale veiligheid. Het beschuldigde het koppel ervan een onafhankelijke staat te willen creëren. (“We proberen echt geen natie te stichten”, benadrukte Chad.) Het koppel bevond zich op land in Phuket toen ze te horen kregen dat ze vervolgd konden worden. Ze sloegen met een zeilboot op de vlucht.

De Thaise autoriteiten sleepten de zeewoning naar de kust. Terwijl het drama zich ontvouwde, bevond Romundt, naast Koch en Elwartowski de derde investeerder in Ocean Builders, zich op een conferentie in Singapore, een land dat geen uitleveringsovereenkomst met Thailand heeft. Hij bracht de papieren in orde voor zijn vrienden, huurde een speedboot en sprintte hen tegemoet, voor de Singaporese autoriteiten aan boord konden gaan. De Elwartowski’s wonen nu met hun twee kleine kinderen in een ‘saaie’ voorstad van Indianapolis.

Een dag voor ik Koch onder de zee bezocht, nam ik een boot naar de SeaPod Alpha Blue, waar Romundt zich bevond. Wat de lifestyleclaims van het bedrijf betreft, kon dit stulpje tellen. Het koppelt de charme van een chic appartement in Manhattan aan een 360 gradenzicht op de baai en de omliggende eilanden. Het beschikt over een ‘smart’ bed, een ‘smart’ douche, een ‘smart’ toilet, en een ‘liquid computer’ van Ocean Builder, een pc ondergedompeld in niet-geleidende olie om hem te beschermen tegen de bijtende zeelucht. Je kunt Netflix streamen op een 43 inch-tv die aan de muur hangt. Toen ik er was, waren er tests aan de gang om met een drone voedsel aan te voeren vanuit de haven.

Romundt woont zowat permanent in de SeaPod Alpha Blue. Hij gaat niet graag aan land, en als hij dat met tegenzin wél doet, laat hij zich afhalen door een boot of neemt hij de waterscooter. “Voor mij is leven op land een beetje een getto”, lacht hij, terwijl hij me rondleidt in het zachtjes schommelende interieur van de 85 vierkante meter grote ruimte. Het eerste prototype van de SeaPod kostte ongeveer 6 miljoen dollar om te bouwen, zei hij, maar Ocean Builders hoopt de prijs tot 1,2 miljoen dollar te kunnen doen zakken.

Romundt, vooraan in de 50, liep op blote voeten en droeg een T-shirt zonder mouwen en een losse linnen broek. Hij vertelde me dat hij opgroeide in Toronto als zoon van immigranten uit Duitsland en Guyana. Hij was een verlegen kind en een ongemotiveerde student. Zijn leven nam verscheidene verrassende wendingen: hij runde een paraglidingfirma, was een fervent amateur-salsadanser en leidde een succesvolle onlinestart-up voor haarstylisten.

Het bovenste gedeelte van Kochs SeaPod.Alec Soth / Magnum Photos

Hij leed jarenlang aan sarcoïdose, een auto-immuunziekte die chronische ontstekingen veroorzaakt, en hij voelde het einde van zijn leven naderen. Toen dat besef indaalde, zei hij – en de tranen stroomden over zijn gezicht – “kwam elke cel in mijn lichaam weer tot leven, met de boodschap: ‘Ik kies voor het leven’.”

Toen zijn toestand verbeterde, had hij het gevoel dat hij een tweede kans had gekregen, en hij was vastbesloten die te grijpen. In 2016 boekte hij via Airbnb een drijvend huis in de jachthaven van Toronto, en hij werd verliefd op de levensstijl.

We trokken naar het dak, waar Romundt – die zich qua eten doorgaans beperkt tot één maaltijd per dag en supplementen neemt die een langer leven beloven – elke avond mediteert. Hij wees naar de pod van Koch, anderhalve kilometer verder naar het noordoosten. Het bedrijf had plannen om die om te vormen tot een centrum voor wetenschappelijk onderzoek, onder meer voor het behoud van de mariene habitat. “Op land hebben we het serieus verknoeid”, zei hij. “Overal helpen we dingen om zeep. Hier hebben we de kans om het juist te doen.”

Toen ik Koch bezocht, luidde hij dezelfde hoopvolle klok. “Ik ben positief over de toekomst”, zei hij. “Dit is geen onnozele hobby van een paar miljardairs. Het is niet iets ‘Elysium’-achtigs.” Hij verwees naar een film van Neill Blomkamp, waarin de één procent rijksten in een ruimtestation rond een overbevolkte aarde cirkelen. “Dit kan werkelijkheid worden voor ons allemaal.”

Uiteindelijk nam het gesprek een draai naar zijn gewapende wacht boven. “Dit is een gevaarlijk gebied”, zei Koch. Hij maakte zich – zelfs in Panama – zorgen over de Thaise overheid.

Moordplan

In 2023 meldde de Financial Times dat een “intens paranoïde” Koch een Zuid-Afrikaanse privédetective, Kobus Steyn, het equivalent van 500.000 dollar in cryptovaluta wilde betalen om een Thaise marineofficier, Sittiporn Maskasem, te vermoorden, die Koch de schuld gaf voor de inbeslagname van een eerdere seastead.

Volgens het artikel fantaseerde Koch in communicatie met Steyn over “gevangenneming, foltering, zelfs over de executie van mensen die zijn wraakzucht in de weg stonden”.

Toen ik het artikel ter sprake bracht, beschreef Koch Steyn als een “misnoegde” onderaannemer die hij eigenlijk in de arm had genomen om verdachte zaken te onderzoeken bij een Thaise tanker die in de buurt van de XLII lag.

Ik vroeg hem naar de ‘huurmoordenaarbeschuldigingen’. “Wat moet die dan doen? De ministers in de Thaise regering één voor één omleggen?”, antwoordde Koch droogweg. “Ik geef toe dat ik daar soms wel over fantaseerde”, voegde hij lachend toe. (Later ontkende een vertegenwoordiger van Koch “categoriek” dat hij Steyn ooit ingehuurd had, of iemand anders, voor welke vorm van geweld of vergelding ook.)

Ik nam contact op met Steyn. Hij zei me dat de communicatie die hij overdroeg aan de Financial Times voor zich spreekt, en hij beschreef Koch als een “gevaarlijk en labiel individu”. “Hij heeft me nooit ingehuurd als huurmoordenaar”, meldde Steyn via e-mail. “Maar als hij beweert dat het nooit zijn bedoeling was me in die hoedanigheid te doen handelen, dan liegt hij.”

Koch in zijn onderzeese kamer: ‘’Als op zee wonen realistisch wordt, moet de heersende klasse dringend manieren bedenken om hun landen aantrekkelijker te maken.’Alec Soth / Magnum Photos

Koch gaf toe dat zijn vermeende paranoia “geen bedenksel was”. Maar op het moment dat we elkaar spraken was hij er erg goed aan toe. Op het hoogtepunt van de pandemie kochten hij, Romundt en Elwartowski voor een prikje een cruiseschip, met de bedoeling het permanent voor anker te laten gaan voor de kust van Panama. Toen de oplopende kosten en de maritieme wetgeving hen dwongen het plan op te geven, doken op het internet koppen op als ‘Bitcoin Dudes Buy Cruise Ship for Crypto Utopia, Immediately Bungle Everything’ (kort door de bocht: cruiseschipdroom van crypto-utopisten gaat meteen reddeloos ten onder).

Koch vertelde me dat hij een paar minuten voor mijn komst eindelijk de laatste losse juridische eindjes had afgehecht voor de verkoop van het schip. Op het einde van ons gesprek benadrukte hij nog een keer dat hij een aangenaam verblijf had gehad in zijn onderwaterdomein. “Ik kon niet naar boven, en het toilet lijkt nergens naar”, zei hij. “Maar verder had ik geen reden tot klagen.”

Even na 12 uur op vrijdag 24 januari keek Koch aandachtig naar de blauwe ledlichten van zijn aftelklok, die een reeks nullen aangaven. Hij stak triomfantelijk de vuisten in de lucht en bulderde op Schwarzenegger-wijze “We did it!!”

Hij barstte in lachen uit en viel Romundt om de hals.

Gekleed in een jeansshort en polo met reclame voor het bedrijf klom hij naar het bovendek en sprong hij in het warme water, zes meter lager.

Het record, breed uitgesmeerd in de internationale media, bleek een pr-goudmijn voor Ocean Builders.

Tijdens een ceremonie in de jachthaven gaf een vers gedouchte Koch (onder water had hij een emmer en een washandje) toe dat sommige mensen misschien de indruk zouden kunnen krijgen dat zijn bedrijf alleen inspeelde “op de grillen van een paar mensen met te veel geld op de rekening”.

Ocean Builders spreekt dat tegen. Romundt kondigde aan dat het bedrijf een contract in de wacht had gesleept om twintig milieuvriendelijke SeaPods te bouwen voor een drijvende stad nabij de Malediven; in de simulaties lijkt het een Venetië in technicolor.

Hoe het voelde om na 120 dagen uit zijn capsule te komen, vroeg ik aan Koch. “Het voelde als ontwaken”, zei hij. “Daar beneden leef je in een soort droomwereld.”

De nachten waren tegelijk rustig en lawaaierig, met dank aan wezens zoals de pistoolgarnaal, die luide knallende geluiden produceren met hun scharen. “Soms lag ik gewoon wakker te luisteren”, zei Koch. “Buiten blijft het darwiniaanse drama zich ontspinnen.” En na een korte pauze voegde hij toe: “Je praat nu met een ingenieur. Misschien moeten we daar beneden een dichter neerzetten.”