Professor Mark Elchardus (78) mag dan al op rust zijn, hij blijft zich in het debat mengen met zijn columns in De Morgen en boeken als Over grenzen en Reset, waarin hij pleit voor een strenger migratie- en integratiebeleid, en afrekent met de erfenis van de ‘gutmenschen en neoliberalen’. Het leverde hem de banbliksems op van Louis Tobback, die zich afvroeg ‘welke frustratie deze linkse apostel van zijn paard heeft gebliksemd’.

In een pittig HUMO-interview samen met de Leuvense oersocialist betreurde Elchardus enkele jaren geleden dat zijn rechtse bocht hem vrienden heeft gekost. “Maar je hebt ook vrienden gewonnen, in milieus waar ik ze nooit zou gaan zoeken”, sneerde Tobback.

Hebt u sindsdien nog contact gehad met Tobback?

Mark Elchardus: “Nee, niks meer. Het ironische is dat ik Reset had geschreven als inspiratiebron voor de socialisten. Ik blijf een conservatieve sociaaldemocraat, al leun ik ook aan bij het identitaire gemeenschapsdenken van de N-VA. Zonder een samenhorige gemeenschap zijn we weerloos tegen de grote uitdagingen waar we voor staan.”

Elchardus in gesprek met Tobback in 2021.Saskia Vanderstichele

Heeft Conner Rousseau wel oren naar uw ideeën?

Elchardus: “Ja, ik heb hem nog gesproken. Hij laat zich ook inspireren door de Deense socialisten, die een linkse sociaal-economische agenda koppelen aan een strenger migratie- en integratiebeleid. In landen waar de socialisten die lijn volgen, doen ze het beter. Maar een deel van Vooruit is zeer woke geworden, en dat staat haaks op mijn visie.”

U woont in een volkswijk in Schaarbeek. Voelt u zich hier nog veilig?

Elchardus: “Onze straat is zeer gemengd, met veel mensen van Noord-Afrikaanse afkomst, maar het loopt goed. We kennen elkaar, er worden boodschappen gedaan voor de ouderen, er is een whatsappgroep en zelfs een jaarlijks straatfeest. De eerste jaren was het moeilijk om de moslimgezinnen daarbij te betrekken, maar nu doen ze mee en zorgen ze voor de muziek.

“De multiculturele samenleving werkt hier, maar dat is niet overal zo in Brussel. Sommige buurten zijn onveilig. De Brusselse politiek heeft deze stad verschrikkelijk slecht gemanaged, met te veel beton, een laks veiligheidsbeleid en een naïeve kijk op integratie. Jonge relschoppers, schietende drugscriminelen, illegale crackgebruikers: het zijn allemaal slachtoffers volgens links. Dat is storend, want zo maak je onvoldoende onderscheid met de mensen die wél hun best doen om een normaal leven te leiden.”

Voor de bekerfinale trok een horde Club Brugge-supporters een spoor van geweld door Molenbeek. Wat vond u van de politieke reacties?

Elchardus: “Het gedrag van die supporters is verwerpelijk. Maar enkele Brusselse PS-kopstukken zijn flink uit de bocht gegaan, door te spreken over ‘ongedierte’ en ‘racistisch uitschot’ dat vanuit Vlaanderen ongehinderd naar Brussel mocht afzakken. Dat past in hun verhaaltje over de N-VA als een racistische partij waarmee je niet kunt besturen. Het is gevaarlijk om de allochtone Brusselaars zo op te hitsen tegen de Vlamingen.”

‘Naarmate nieuwkomers het beter krijgen, zullen ze ook rechtser stemmen.’HUMO

Hoe ziet u het hier politiek evolueren?

Elchardus: “De PS blokkeert de vorming van de Brusselse regering nu al een jaar. Door de overvloed aan nieuwkomers verglijdt de Brusselse politiek naar een Noord-Afrikaans model, met veel dienstbetoon, financieel cynisme en een pro-islamitische agenda. Zo heeft Emir Kir in Sint-Joost een absolute meerderheid gehaald. Je ziet hetzelfde in PS-gemeenten als Molenbeek en Anderlecht, waar OCMW’s met uitkeringen strooien voor mensen die er geen recht op hebben. Die linkse partijen houden de mensen bewust in de miserie om aan de macht te kunnen blijven.”

Is Brussel een voorbeeld van wat Filip Dewinter omvolking noemt?

Elchardus: “Die term is te beladen. Maar in de neutrale betekenis van het woord – een bevolking die snel verandert van samenstelling, cultuur en religie – is Brussel een schoolvoorbeeld van omvolking. In Vlaanderen is de integratie wél aan het lukken, dankzij een gezondere bevolkingsmix. De meeste Vlamingen zeggen: ‘Als ze werken en Nederlands spreken, is het oké.’ De meeste nieuwkomers willen dat ook.

“Naarmate zij het beter krijgen, zullen ze ook rechtser stemmen. Er zitten veel kleine ondernemers bij, en op ethisch vlak zijn zij eerder rechts-conservatief. Dat zal zich politiek vertalen. Maar in Brussel komt het niet meer goed. Van een gezonde mix is geen sprake meer en het malgoverno is verschrikkelijk. Twaalf van de negentien Brusselse gemeenten staan onder curatele, maar ook het Brussels Gewest is virtueel failliet.”

De regering-De Wever wil 1,6 miljard euro besparen op migratie. Het budget voor asielopvang wordt gedeeld door zes. Is dat haalbaar?

Elchardus: “Wellicht niet, maar asiel wordt misbruikt voor illegale migratie, en de Europese regelgeving en rechtspraak maken dat landen slechts één middel hebben om daartegen op te treden: het land zo onaantrekkelijk mogelijk maken voor asielzoekers, zodat ze elders aankloppen. De instroom daalt, maar niet in België. Wij blijven één van de aantrekkelijkste landen. Het is logisch dat onze regering nu ook de voorwaarden verstrengt en de opvang afbouwt.

‘De Wever overtuigt mij als premier. Ook internationaal maakt hij indruk. Helaas is België een klein land, anders zou hij een uitstekende leider voor Europa zijn.’BELGA

“Op termijn hoop ik dat het Europese migratiepact, dat asielzoekers wil opvangen aan de versterkte buitengrenzen, zijn vruchten afwerpt. Als Europa er niet in slaagt om de bekommernissen over migratie weg te nemen, zal radicaal-rechts overal aan de macht komen. In ons land was alleen de N-VA nog in staat om Vlaams Belang af te remmen, in Duitsland deden de christendemocraten het. De politieke strijd gaat nu tussen inclusief en exclusief nationalisme.”

U bent hard voor ‘de neoliberalen en de gutmenschen’.

Elchardus: “Zij hebben de laatste vijftig jaar het beleid bepaald. En ondanks hun tegenstellingen waren ze het over veel dingen roerend eens: de wereld moest één grote markt worden met dezelfde regels, economische efficiëntie werd de heilige graal, nationale grenzen waren achterhaald en een nationale identiteit was iets belachelijks, ‘want we zijn allemaal wereldburgers’.

“Dat heeft geleid tot nefaste beslissingen. Massamigratie werd bevorderd in één van de dichtstbevolkte regio’s ter wereld. China werd de fabriek van de wereld, terwijl wij onze eigen industrie dwarsboomden. We maakten ons afhankelijk van Rusland voor onze energie. Kernenergie werd afgebouwd, terwijl we die keihard nodig hadden voor de klimaatcrisis. We verwaarloosden onze defensie en bouwden torenhoge overheidsschulden op die we nu als een molensteen meesleuren. Dát is de erfenis van de paarse regeringen van Verhofstadt en De Croo.

“De kiezer heeft daar genadeloos mee afgerekend: hier, in Europa en in Amerika. Mensen willen hun gemeenschap weer afbakenen, binnenlaten wat kan helpen en buitenhouden wat kan schaden.”

In De Morgen waarschuwde u dat er ‘op zo’n anticlimax een oorlog kan volgen. Of komt er toch een kering, en gaan we eens iets verstandigs doen?’ Zijn we dat nu aan het doen?

Elchardus: “De regering-De Wever probeert dat toch. Ze wil onze begroting saneren, het leger heropbouwen, migratie beperken, onze overgebleven industrie redden en kernenergie weer een plaats geven. In heel Europa groeit het besef dat strategische autonomie en macht opnieuw belangrijk zijn.

“Maar het wordt zeer moeilijk. België heeft gigantische investeringen nodig, maar het geld is op. We moeten onze kritieke infrastructuur en cybersystemen beter beschermen, minder afhankelijk worden van Rusland en China, en ons voorbereiden op een mogelijke oorlog. Rusland bouwt spoorlijnen en militaire depots aan de Finse grens, net zoals ze voordien deden aan de Oekraïense grens. Dat voorspelt weinig goeds.”

Overtuigt De Wever u als premier?

Elchardus: “Ja. Ook internationaal maakt hij indruk. Helaas is België een klein land, anders zou hij een uitstekende leider voor Europa zijn.”

Op VTM zei hij dat er tien jaar nodig is om België weer gezond te maken. “Het regeerakkoord zal niet volstaan, en daar lopen ze al tegen te staken tegen de sterren op.”

Elchardus: “Ik vind die stakingen ook overdreven. De inspanningen die de regering vraagt, zijn niet onmenselijk. Dat professoren en magistraten moord en brand schreeuwen omdat hun pensioenen bij een indexering nog maar met 36 euro zullen stijgen, is de schaamte voorbij. In deze budgettaire context moet iedereen een inspanning doen, zeker wie een pensioen heeft dat twee, drie keer hoger ligt dan een werknemersloon.

“Wat mij betreft, gaat het regeerakkoord niet ver genoeg: hiermee zal De Wever er niet in slagen om te doen wat nodig is.”

BELGA

Hij heeft het confederalisme in de ijskast geduwd om ‘de Vlaamse welvaart te redden’. Met welk palmares moet hij over vier jaar dan naar de kiezer?

Elchardus: “Hij moet hopen dat de kiezer begrijpt dat je deze puinhoop niet in één termijn opkuist. Wij betalen nu voor de fouten uit het verleden. Onze levensstandaard zal dalen, we zullen wat minder kunnen consumeren en men zal nog verder moeten snijden in de sociale zekerheid. Dat is onvermijdelijk als je je schuld onder controle moet houden en tegelijk moet investeren in infrastructuur, technologie, defensie, justitie en onderzoek.”

Moeten de rijken ook meer bijdragen?

Elchardus: “Ja, want het is cruciaal dat de inspanningen eerlijk verdeeld worden. Die meerwaardebelasting van 10 procent is nog vrij pover. Maar ik ga evenmin mee in het verhaaltje van de communisten dat we niet hoeven te besparen als we de rijken voor alles laten betalen.

“De oppositie heeft gewoon geen geloofwaardig verhaal. Dat Open Vld commentaar geeft op de begroting is lachwekkend. De groenen hebben onze energiebevoorrading op het spel gezet. En de PS heeft verzuimd om de toekomst van de sociale zekerheid veilig te stellen. Ze kozen voor ongebreidelde uitgaven en blokkeerden hervormingen, terwijl ze goed wisten dat dat onhoudbaar was.”

Hoe evalueert u de positie van Vooruit, als enige linkse partij in deze regering?

Elchardus: “Vooruit is zeer moedig geweest. Als kleine partij hebben ze zelfs boven hun gewicht gebokst, met de meerwaardebelasting, het vrijwaren van de index en het behoud van vakbonden en mutualiteiten als steunpilaren. In plaats van elke week te staken zou de socialistische vakbond beter ‘dank u’ zeggen.”

Mantelpakje

Als migratiebeperking zo cruciaal is, moet Europa dan niet veel forser optreden tegen Israël, dat van plan lijkt om 2 miljoen Gazanen uit te hongeren en te verjagen?

Elchardus: “Het risico bestaat dat velen straks naar Europa willen afzakken. Maar welk verschil zou het maken als wij de staat Palestina erkennen of economische sancties treffen? Het verbaast me hoeveel politieke energie de regeringspartijen de voorbije weken hebben gewijd aan discussies over die oorlog.”

Jean-Marie Dedecker, die vorig jaar nog op een N-VA-lijst stond, hekelde de houding van De Wever. “Je kunt niet naar Boetsja gaan met tranen in de ogen en dan wegkijken van Gaza.”

Elchardus: “Dat klopt, maar ik zie geen oplossing die Europa kan forceren. Wat zal een resolutie in ons parlement nu op het terrein veranderen? Netanyahu luistert alleen naar Amerika. Gelukkig neemt de steun voor Israël daar ook af. Trump is Netanyahu aan het negeren, omdat hij niet luistert.”

Jean-Marie Dedecker en premier Bart De Wever.BELGA

De Antwerpse N-VA’er André Gantman zei: “Hadden we er destijds problemen mee om Berlijn te bombarderen? Nee. Was het moreel om dat te doen? Ik weet het niet. Maar we vochten tegen een vijand die ons kapot wilde maken. Net als nu.”

Elchardus: “Daarom blijft de steun voor die oorlog in Israël zo groot. Die mensen voelen zich al decennia bedreigd. Na de terreuraanslag van 7 oktober is het normaal dat ze zich beter willen beschermen. Maar 2 miljoen Gazanen vermoorden of verdrijven is onaanvaardbaar. Een tweestatenoplossing is de duurzaamste uitkomst, maar kan dat nog, na al die gruwel?”

Wat zou een goede oplossing zijn voor Oekraïne?

Elchardus: “Als er ooit een vredesbestand komt, verdient Trump een pluim. In al zijn zelfoverschatting dacht hij dat hij die oorlog in een handomdraai zou kunnen stoppen, met de hulp van ‘zijn vriend’ Poetin. Dat viel dik tegen. Maar hij heeft zijn les geleerd. Dat de Europese leiders een paar weken geleden met hardere sancties konden dreigen als Rusland niet aan tafel komt, kon alleen dankzij de steun van Trump.

“Eerder had hij Zelenski al ‘bijgepraat’ in het Witte Huis. Die dacht dat hij geen enkele toegeving moest doen, omdat Ursula von der Leyen hem in haar blauw-gele mantelpakje eeuwige steun had beloofd, ‘whatever it takes’. Een kinderachtige uitspraak als je geen inzetbaar leger hebt. Trump heeft Zelenski duidelijk gemaakt dat hij niet de kaarten heeft om eisen te stellen. Dat heeft geholpen, al was de manier waarop geen toonbeeld van diplomatie.”

U pleitte eerder voor een neutraal Oekraïne. Staat u daar nog achter?

Elchardus: “Ja, want als Europa het vredesbestand moet bewaken, en het loopt mis, zijn we niet klaar voor de oorlog die daarop kan volgen. De Amerikanen willen niet meer instaan voor onze veiligheid. Onze bevolkingen zitten niet te wachten op het sturen van honderdduizenden jonge militairen naar een oorlog in Oekraïne. Daarom lijkt een neutraal Oekraïne me verstandiger.”»

Dat is precies wat Rusland wil.

Elchardus: “We moeten Oekraïne natuurlijk wel blijven bewapenen. Poetin mag niet de indruk krijgen dat hij zomaar opnieuw kan beginnen.”

NAVO-baas Mark Rutte zegt dat de Europese landen 5 procent van hun bbp moeten uitgeven aan defensie. Is dat realistisch?

Elchardus: “Nee. België heeft al moeite om aan 2 procent te komen. Je zou dat nog kunnen verhogen als je een defensie-industrie had die er de vruchten van kan plukken. Maar de komende jaren zullen we vooral Amerikaanse wapens kopen.”

NAVO-baas Mark Rutte.Photo News

Hebt u al een noodpakket in huis?

Elchardus: “Ik vind dat noodpakket een goede manier om de mensen duidelijk te maken hoe benard onze situatie is. De recente stroomonderbreking in Spanje was een waarschuwing: zonder elektriciteit valt de wereld stil. Er is geen licht meer, geen verwarming, geen internet, je kunt niet meer elektronisch betalen. Experts zeggen mij dat je er maar beter voor zorgt dat je je zes weken kunt redden.”

Hoe evalueert u de start van Trumps presidentschap op binnenlands vlak?

Elchardus: “Het is een reset, maar niet helemaal zoals ik hem had gewenst. Trump was duidelijk goed voorbereid en heeft al ontzettend veel gedaan. Project 2025, dat Trump volgt, stelt vier prioriteiten: de afbouw van de deep state, de beperking van migratie, het herstel van de vrijemeningsuiting en een conservatief gezinsbeleid. Het migratieprobleem heeft hij opgelost zonder één decreet. Alleen al door zijn aantreden komen er bijna geen mensen meer naar de zuidgrens, uit schrik om teruggestuurd te worden.”

Is dat een goede zaak?

Elchardus: “Natuurlijk. Bij het uitwijzen van illegalen gaat hij soms over de schreef, maar Trump doet tenminste wat hij heeft beloofd. Hij verkleint de administratieve overheid en rekent af met de uitwassen van woke. Voor zijn populistische achterban is dat belangrijk. Die mensen zeggen dat de politiek nooit naar hen luistert, dat er te veel misdaad en migratie is en dat een sterke man orde op zaken moet stellen. Nu hebben ze een president die dat doet. Vanuit democratisch oogpunt is dat gezond, zolang de regels van de democratie worden gerespecteerd.”

Trump heeft een oorlogstoestand uitgeroepen om illegalen massaal te kunnen deporteren naar een gangstergevangenis in El Salvador. Vindt u dat acceptabel?

Elchardus: “Dat is voor discussie vatbaar. Rechters maken daar bezwaren tegen, want volgens de grondwet kan alleen het Congres een oorlog uitroepen. Maar in noodgevallen mag de president wel beperkte militaire initiatieven nemen. Het Hooggerechtshof zal moeten oordelen of het om een noodsituatie gaat.

‘Het migratieprobleem heeft Trump opgelost zonder één decreet. Alleen al door zijn aantreden komen er bijna geen mensen meer naar de zuidgrens, uit schrik om teruggestuurd te worden.’Photo News

“Ik vind het typisch voor de weerstand tegen Trump dat de Democraten en de media nu al roepen dat hij aan het ontsporen is. De Democraten hebben de illegale immigratie zelf uit de hand laten lopen. Onder Joe Biden waren er 4 miljoen achterstallige dossiers van asielzoekers. Elke maand kwamen er meer bij dan er werden afgehandeld. Er moest een oplossing komen voor de massa illegalen in de VS. Trump probeert nu zoveel mogelijk ‘criminal aliens’ buiten te zetten, zonder tussenkomst van rechters. Als je voor elke uitwijzing van een veroordeelde crimineel de toestemming van een rechter moet vragen, los je niks op.”

Vindt u onze media te negatief over Trump?

Elchardus: “Te eenzijdig, ja. Er worden massa’s opiniestukken vertaald van Trump-critici, maar heb je al een column of interview gelezen van een vooraanstaand lid van de MAGA-beweging? Het is een constante klaagzang: ‘Trump is dom, dictatoriaal, narcistisch.’ Dat helpt ons niet vooruit. Trump is zoals een partner die thuiskomt en zegt: ‘Ik ben niet meer verliefd op jou, maar op de buurman met wie we ruzie hebben. Dus, zie maar dat je het redt.’ Dat is erg, maar dan moet je zorgen dat je snel op eigen benen kunt staan.

“Veel analisten noemen zijn handelsbeleid oerstom, maar misschien was zijn tactiek wel om iedereen de stuipen op het lijf te jagen met hoge importtarieven, om daarna redelijke deals te kunnen sluiten, zoals hij onlangs deed met de Britten en de Chinezen. Veel economen zeggen dat Trump de VS naar een recessie met lege winkelrekken leidt, maar het zou ook kunnen dat hij erin slaagt om meer investeringen aan te trekken, de industriële werkgelegenheid te verhogen en zo verloederde gemeenschappen te doen herleven.”

Is Amerika over vier jaar nog een democratie?

Elchardus: “Er zijn redenen tot bezorgdheid. Trump heeft geen moreel kompas en probeert zijn macht maximaal te gebruiken. Het parlement speelt geen rol meer: de Democraten hangen in de touwen en bij de Republikeinen durft haast niemand hem iets in de weg te leggen. Ook het Hooggerechtshof zit grotendeels op zijn lijn, omdat hij een deel van die rechters zelf heeft benoemd. De enige oppositie komt van federale, activistische rechters die door Biden zijn benoemd. Dat toont aan hoe diep de Amerikaanse democratie is gezonken.”

Trump valt elke tegenmacht aan: kritische media worden geboycot, de wetenschap wordt in diskrediet gebracht, ‘woke’ universiteiten worden drooggelegd, advocatenbureaus worden afgedreigd. Hij valt zelfs de Federal Reserve aan, die normaal in alle onafhankelijkheid het monetaire beleid mag bepalen. Is het dan niet goed dat rechters tegengas geven?

Elchardus: “Dat is toch een gevaar, want die rechters zijn niet democratisch verkozen. Soms zijn hun bezwaren terecht, maar sommige rechters gaan over de schreef met politieke vonnissen waarvan ze weten dat het Hooggerechtshof ze zal herroepen. Dat is al drie keer gebeurd. Het niet toelaten van transgenders in het leger werd aangevochten, maar volgens het Hooggerechtshof mag Trump dat doen.”

Photo News

In uw boek Reset klaagde u ook aan dat rechters te veel op het politieke terrein komen. “In een democratie moet het volk het laatste woord hebben. Daarom stel ik voor om het parlement de mogelijkheid te geven om zo’n rechterlijk vonnis naast zich neer te leggen met een tweederdemeerderheid.” Tobback noemde dat een atoombom onder de scheiding der machten. Het beleid van Trump doet u niet van idee veranderen?

Elchardus: “Nee, integendeel. Trump heeft geen tweederdemeerderheid om rechterlijke uitspraken terug te draaien. Maar rechters zijn er niet om oppositie te voeren. Als ze dat doen, verliezen de populistische kiezers hun geloof in de democratie en kan het echt gevaarlijk worden.”

Gevaarlijker dan een president die de democratie nu al uitholt?

Elchardus: “Het is akelig dat zijn zonen al petjes dragen met ‘2028’ op. Een derde termijn zou ongrondwettelijk zijn. Trump distantieert zich daar voorlopig van, maar er is een kans dat hij te ver gaat.”

Maakt u zich geen zorgen over zijn strijd tegen de universiteiten?

Elchardus: “Dat schatten we verkeerd in. Trump dreigt ermee om de jaarlijkse enveloppe van 2 miljard euro voor Harvard University te schrappen, omdat ze pro-Palestijnse protesten heeft toegelaten en een verkeerd benoemingsbeleid zou voeren. Die argumenten maken weinig kans maken voor een rechtbank. Trump had dat anders kunnen aanpakken.

“De universiteit zit op een vermogen van 46 miljard euro. Een jaar aan Harvard studeren kost 75.000 euro, meer dan het gemiddelde jaarinkomen van een Amerikaan. Waarom zou Trump die instelling 2 miljard euro belastinggeld moeten geven, terwijl de gemiddelde Amerikaan daar niet eens kan studeren? Als Trump dát in zijn brief aan Harvard had geschreven, zou geen enkele rechter daar moeilijk over doen.”

Waarom heeft hij het dan zo gespeeld?

Elchardus: “Volgens mij hoopt hij dat de Democraten in de val zullen trappen door Harvard te verdedigen. Dan kan hij volgend jaar bij de midterm-verkiezingen zeggen: ‘Kijk, daar heb je de elite, die opkomt voor een steenrijke universiteit waar gewone Amerikanen niet kunnen studeren.’ Dat gaat er als zoete koek in bij zijn achterban die in de miserie zit. De gemiddelde levensverwachting van kortgeschoolde blanke mannen is aan het dalen. ‘Zij genieten zogezegd van white privilege, maar de zwarte vrouw die 75.000 euro kan betalen voor een Harvard-opleiding, wordt onderdrukt?’ Met zo’n campagneverhaal ben je al half gewonnen.”

‘Wie woke zaait, zal Trump oogsten. De MAGA-beweging vindt dat de vrije meningsuiting te veel wordt beperkt en maakt daar nu komaf mee.’HUMO

U hebt samen met enkele collega’s de website Hypatia opgericht, waar mensen woke-incidenten aan onze universiteiten kunnen melden. Zijn er veel meldingen binnen gelopen?

Elchardus: “Toch een tiental.”

Wat stoort u aan woke?

Elchardus: “In de academische wereld en de media verdedigen veel mensen uitgesproken ideeën over inclusie en diversiteit. Ze hameren op collectieve verantwoordelijkheid: als blanke ben je mee verantwoordelijk voor de slavernij en de kolonialisering. Door je witte huidskleur moet je je er ook van bewust zijn dat je geprivilegieerd bent, zelfs al heb je het niet breed. Maar als zwarte mag je afstammen van één van de talrijke zwarte slavenhandelaars, je blijft altijd een slachtoffer. Gelijkheid wordt niet meer nagestreefd door te proberen om elk individu gelijke kansen te geven, maar door groepen gelijk te maken. En politieke tegenstanders zijn moreel verwerpelijke mensen naar wie je niet moet luisteren.

“Het gevolg van dat gedachtegoed is dat bepaalde onderzoeken taboe worden en andersdenkenden gecanceld worden. Als dat woke is, ben ik antiwoke. Niet elke blanke is een racist of een kolonialist. Het is niet omdat bepaalde moslims aanslagen plegen dat alle moslims terroristen zijn. Ik ben voor individuele verantwoordelijkheid, voor gelijke kansen voor alle individuen, academische vrijheid en een radicale vrije meningsuiting.”

Ik citeer Tom Lanoye in De Standaard: “Inmiddels worden duizenden titels uit Amerikaanse bibliotheken verwijderd. Het federaal ministerie van Onderwijs wordt afgeschaft, musea moeten verplicht de lof zingen van Amerika, zwarte generaals worden ontslagen omdát ze zwart zijn, trans personen worden gekleineerd en buitengesjot, de atoombommenwerper Enola Gay wordt vanwege dat tweede woord geschrapt uit officiële databanken... Maar woke blijft de grote censuurvijand, hoor.”

Elchardus: “Hypatia is tegen elke vorm van cancelcultuur. Wij hebben ook al dingen aangeklaagd die nu in Amerika gebeuren. Maar voor ze begonnen met boeken te verbieden, woorden te schrappen en de academische vrijheid te beknotten hadden de progressieven kunnen bedenken dat conservatief rechts daar al eeuwenlang veel beter in is.

“Wie woke zaait, zal Trump oogsten. De MAGA-beweging vindt dat de vrije meningsuiting te veel wordt beperkt en maakt daar nu komaf mee. Tegelijk probeert ze de wokisten buitenspel te zetten. Amerika zit in een koude burgeroorlog met twee kampen die niet meer met elkaar kunnen praten, omdat ze geen gemeenschappelijke bron van informatie of waarheid meer hebben. Die explosieve situatie kan uitmonden in een autoritair regime. Zeker met deze president.”

Wat vindt u van de macht die Trump aan techbaronnen als Elon Musk geeft?

Elchardus: “Die libertaire miljardairs hebben een te grote invloed, al helt Trump steeds meer over naar de populisten. Hij wil medicamenten goedkoper maken en overweegt zelfs om het hoogste belastingtarief voor de rijken te verhogen. Maar Europa zal iets moeten vinden om de macht van de techbedrijven te beperken, zonder de technologische innovatie af te remmen.”

Vadsig

Vooruit wil de sociale media verbieden onder de 16 jaar. Wat zegt de socioloog?

Elchardus: “Dat lukt toch niet. Ik zou smartphones wel op school verbieden, en er moet meer toezicht zijn op wat jongeren op sociale media uitspoken. Mijn oudste kleinkind zit veel op Instagram en TikTok. Die tienermeisjes willen er allemaal als een prinses uitzien. Maar op sociale media worden eetstoornissen en onrealistische schoonheidsidealen gepromoot.

‘Pesten kan hard zijn, maar je moet toch ook zorgen dat kinderen uitgroeien tot volwassenen die tegen afwijzing kunnen?’Saskia Vanderstichele

“Het is een vreemde paradox: in de virtuele wereld krijgen jongeren een onbeperkte vrijheid, terwijl ze in de reële wereld overbeschermd worden. Ze mogen niet meer in bomen klimmen, buiten spelen of alleen naar school fietsen, en als iemand wordt uitgesloten, is dat meteen een groot probleem. In mijn kindertijd werd iedereen weleens gepest en moest je daar maar tegen kunnen. Je werd uitgesloten en je sloot anderen uit. Zo vormde je je gemeenschap en werd je groot.”

Pesten kan toch in drama’s ontaarden?

Elchardus: “Ja, maar vergroten we die drama’s niet door er zo zwaar aan te tillen? Pesten kan hard zijn, maar je moet toch ook zorgen dat kinderen uitgroeien tot volwassenen die tegen afwijzing kunnen? Nu hangen we overal kussens tegen de muur, zodat ze zich nergens aan kunnen stoten.”

Cultuurwetenschapper Ico Maly zei in De Morgen: “Wij zijn een generatie aan het opleiden die geen boeken leest. Het gevolg is dat we een fundament onder de democratie wegslaan: de mogelijkheid om een rationeel debat te voeren met opgeleide, democratische burgers die de krant lezen, kennis verwerven en zo hun positie ten aanzien van de macht begrijpen.”

Elchardus: “Ik ben het nooit met hem eens, maar nu wel. Het is zorgwekkend dat jongeren niet meer lezen of naar het nieuws kijken. Al die korte filmpjes zijn nefast voor hun concentratievermogen, hun slaap en hun fitheid. We slagen er ook niet meer in om onze geschiedenis goed door te geven. Woke versterkt dat nog met z’n negatieve kijk op ons verleden en onze cultuur. Natuurlijk hebben jongeren dan geen zin om zich daarin te verdiepen. Ik stel me ook vragen bij de grote nadruk op mentaal welzijn en slachtofferschap, in een wereld die smeekt om meer weerbaarheid.”

Volgens Jonathan Holslag zijn we decadent en vadsig geworden.

Elchardus: “Zware woorden, maar hij heeft gelijk: we zijn vergeten dat we ons moeten kunnen verdedigen als het misloopt. Waar vinden we straks voldoende militairen, in een samenleving waarin iedereen bij de minste tegenslag als een bolletje in elkaar krimpt?”

64 procent van de Belgische werknemers heeft overgewicht en 28 procent loopt risico op een burn-out.

Elchardus: “In de geschiedenis zie je wel vaker dat een lange periode van welvaart en vrede de mensen gemakzuchtig maakt. Maar die epidemie van burn-outs is ook te wijten aan de hoge werkdruk. Vroeger investeerde een huisgezin 50 werkuren in de economie. De man ging uit werken, de vrouw bleef thuis voor de kinderen en zorgde dat het eten op tafel stond. Nu investeren tweeverdieners samen 76 uur per week in de economie. Maar de taken in het gezin moeten nog altijd gebeuren. We moeten toch bekijken hoe we tweeverdieners met kinderen wat minder kunnen laten werken, bijvoorbeeld door de stijgende productiviteit te koppelen aan minder gewerkte uren voor tweeverdieners met kinderen.”

Ah, toch nog een links idee om mee te eindigen, professor!

Elchardus: “Je ziet: ik ben nog niet helemaal van mijn paard gebliksemd (lacht).”

© Humo