Een nieuwe doorlichting van het Rekenhof bevestigde eind vorige week nog maar eens: de begroting van de regering-De Wever is op drijfzand gebouwd. Bovendien moet Arizona nu al haar belofte lossen om het begrotingstekort terug te dringen tot 3 procent van het bbp. Bart De Wever weet al langer waaraan dat ligt: Vivaldi, de vorige regering onder leiding van Alexander De Croo (Open Vld). “Die begroting, dat is de Titanic, die ligt bijna op de bodem. Zo hebben we die gekregen. Vivaldi heeft ons drek nagelaten”, klonk het een week geleden.

Het cijfer dat de premier telkens weer aanhaalt om zijn gelijk te bewijzen is het begrotingstekort bij ongewijzigd beleid. Anders gezegd: wat zou er gebeurd zijn als het beleid van de vorige regering verder gezet was? Met de regering-De Wever bedraagt het tekort in 2029 3,7 procent van het bbp. Zonder de ingrepen van Arizona zou dat 6 procent geweest zijn. Een verschil van zo’n 16 miljard euro extra uitgaven - per jaar.

Vergrijzing

Alexia Bertrand (Open Vld), staatssecretaris voor Begroting in de vorige regering, vindt die kritiek oneerlijk. “Het is duidelijk: Arizona heeft een zondebok nodig voor haar problemen. Dat het tekort zou oplopen bij ongewijzigd beleid? Ja, het doel van een regering is toch net om beleid te voeren? Je moet altijd bijsturen.”

Bertrand wijst erop dat ook de vorige regering serieus moest ingrijpen. “De regering De Croo begon met een situatie waar er bij ongewijzigd beleid een tekort van 4,6 procent zou zijn op het einde van de regeerperiode. Ons beleid heeft dat beperkt tot 2,8 procent, ondanks drie crisissen. Terwijl onder De Wever het tekort gaat stijgen naar 3,7 procent. Wij hebben het in veel moeilijkere omstandigheden veel beter gedaan.”

De stijgende tekorten zijn hoofdzakelijk de schuld van de vergrijzing en de kosten die daarmee gepaard gaan, klinkt het: pensioenen en oplopende ziektekosten. “Natuurlijk blijven die kosten stijgen. Heeft De Wever dat nu pas ontdekt misschien?”, zegt ze.

Maar precies dat is de grootste kritiek die N-VA al jaren heeft op Vivaldi. Net omdat de vorige regering te weinig hervormd heeft, blijven die kosten zo snel stijgen. Het verhaal is bekend: Vivaldi beloofde wel bij te sturen, maar door de grote kloof tussen de zeven partijen in de regering kwam daar niets van in huis. De pensioenhervorming die de stijgende kosten moest drukken, werd onder leiding van PS-minister Karine Lalieux een slag in het water.

Die kritiek dat er te weinig hervormd is, aanvaardt Bertrand. “Maar je moet intellectueel eerlijk zijn: ook de Zweedse regering van premier Charles Michel (MR), waar N-VA deel van uitmaakte, heeft te weinig hervormd. Johan Van Overtveldt heeft toen met zijn fiscale hervorming enkel een gat in de begroting geslagen.”

Op de poef

Heeft Vivaldi het dan misschien toch beter gedaan dan De Wever beweert? In de verkiezingscampagne beweerde uittredend premier De Croo al dat zijn regering 11 miljard bespaard had. Vivaldi was voorzichtig en bedachtzaam met de centen omgegaan, was zijn conclusie. Maar dat beeld klopt hoegenaamd niet, zegt professor emeritus Wim Moesen (KU Leuven), de éminence grise onder de Vlaamse begrotingsexperts. “De Croo heeft op de poef bestuurd”, klinkt het scherp.

Moesen neemt er de cijfers bij. In de jaren 2020 tot 2024, grosso modo de bestuursperiode van Vivaldi, lag de gemiddelde groei van de economie iets boven de rest van de eurozone. “Maar dat kon alleen omdat het ten koste ging van de begroting.” Onder Vivaldi zijn de uitgaven van de overheid forser gestegen dan in de rest van de eurozone, zo’n 1,4 procentpunt meer. Omgerekend zo’n 10 miljard euro.

Te hoge indexatie

Naar een verklaring moet Moesen niet ver zoeken. De regering-De Croo kreeg af te rekenen met drie opeenvolgende crisissen: corona, Oekraïne en de energiecrisis. Europa heeft daarom jarenlang de ogen dichtgeknepen als het op de begroting aankomt. “België heeft overdreven gebruikgemaakt van de ruimte die Europa gaf om de uitgaven te verhogen. Wij hebben meer dan andere landen hoge tekorten opgebouwd om door de crisisjaren te komen.” België heeft met andere woorden zijn economisch en industrieel weefsel overeind gehouden door te fors met geld te strooien.

“Vooral in de energiecrisis is er overdreven en is er heel gemakzuchtig beleid gevoerd. Er zijn veel te veel cadeautjes uitgedeeld, zoals de energiecheques. De regering-De Croo heeft zeker aan de hoge inkomens pralinegeld uitgedeeld. Die mensen zijn bovenmatig gecompenseerd voor de gestegen energiekosten, bijvoorbeeld met de enorme indexatie van de lonen. Dat hadden we niet mogen doen. De hoge inkomens hebben veel meer compensatie gekregen dan ze nodig hadden.”

De Wever heeft dus een punt, zegt Moesen. Ons land gaf al meer uit dan de rest van Europa, en daar is nog 10 miljard bij gekomen. “Die extra kosten sleuren we nog steeds mee. Dit is gewoon de finale interpretatie, daar kan je niet omheen.”

Ook Europa ziet dat België veel meer uitgeeft, maar ziet dat nu niet meer door de vingers. Vandaag wordt een Europees rapport verwacht waarbij ons land groen licht krijgt voor een saneringstraject van zeven jaar. Ook Bart De Wever zei al: de besparingen van deze regering zullen niet volstaan. Met dank aan Vivaldi.