Page Reader AI | De tank die het slagveld moest veranderen: Oekraïne is groot deel van zijn Leopards kwijt

De tank die het slagveld moest veranderen: Oekraïne is groot deel van zijn Leopards kwijt | De Morgen

AI Summary Hide AI Generated Summary

Leopard 2 Tank Losses in Ukraine

This article investigates the losses of Leopard 2 tanks supplied to Ukraine since their deployment in the conflict with Russia. Data was gathered from open sources, including the Oryxspioenkop research collective, which tracks material losses on both sides of the conflict.

The analysis reveals that at least one in five supplied Leopard 2 tanks have been destroyed or damaged beyond repair. At least 18 out of 94 tanks are considered irreparable, with at least 11 others sustaining damage.

Causes of Losses

Drone attacks are identified as a primary cause of tank losses.
Many losses occurred during Ukraine's 2023 counteroffensive, particularly around Robotyne.
The losses decreased in 2024, coinciding with a shift in Ukrainian strategy to a defensive stance.

Despite the losses, the article emphasizes the relatively low percentage compared to historical battles, with approximately 20% of the supplied tanks destroyed or severely damaged.

Tank Protection and Countermeasures

While drones pose a major threat, the Leopard 2's superior protection is highlighted, offering improved crew survivability compared to older Soviet tanks.
Ukraine is actively developing countermeasures against drones, including the use of jammers and anti-drone systems integrated onto Leopard 2 tanks.

The article concludes that, despite the significant losses, the Leopard 2 remains a valuable asset to Ukraine, and calls for continued supply of the tanks remain.

Het zijn exemplarische beelden van het lot van veel Oekraïense tanks: op de weg tussen Nikolajevo en Darzjino in de Russische regio Koersk stort een kamikazedrone zich op een Leopard 2, waarna de tank brandend tot stilstand komt. Het is december 2024, vier maanden na de Oekraïense verrassingsaanval op Russisch grondgebied. Russische soldaten poseren later bij de tank als een trofee, leunend op de voorkant: weer een Leopard 2 minder voor de Oekraïense troepen.

De Leopard 2, een tank van Duitse makelij, moest aan Oekraïense kant het verschil maken in de strijd tegen de Russen, samen met 31 Amerikaanse Abrams-tanks, 14 Britse Challengers en 10 Zweedse Stridsvagn 122’s. De hoop van Oekraïne en de voorstanders van de levering was dat de Leopard 2 met zijn snelheid, vuurkracht, bepantsering, bereik en geavanceerde navigatie- en communicatiesystemen een wezenlijk verschil zou maken aan het front. De tanks werden gezien als een belangrijke troef om de Russische troepen terug te dringen in de Donbas, of een doorbraak te forceren in de zuidelijke linie, zodat Oekraïne de Zee van Azov kon bereiken.

Eind 2022 laaide over de levering een internationale politieke discussie op die maanden zou duren. Omdat de Duitsers de Leopard produceren, moesten zij toestemming geven voor levering. Na het afwenden van een kabinetscrisis stemde de toenmalige bondskanselier Olaf Scholz uiteindelijk in. Nu de Amerikaanse president Donald Trump ambivalent is over de steun van de Verenigde Staten aan Oekraïne, is er in Europese landen opnieuw debat over levering van tanks en andere wapens aan Kiev.

Heeft de Leopard 2, twee jaar geleden het symbool van de westerse steun aan Oekraïne, zijn hooggespannen verwachtingen op het slagveld waargemaakt? Wat zeggen de inzet en de verliezen van de tanks over de gevechten aan het front?

Kerkhof van Leopards

We onderzochten aan de hand van openbare bronnen, beeldmateriaal en satellietbeelden wat er over is van de voorraad Oekraïense Leopard 2’s. Daarvoor is gebruikgemaakt van data van het onderzoekscollectief Oryx, dat de verliezen in materieel aan zowel Russische als Oekraïense zijde bijhoudt. Het onderzochte beeldmateriaal geeft een vrij volledig overzicht van de schade die Leopard-tanks op het slagveld hebben opgelopen, aangezien Russische militaire bloggers veel moeite doen om die verliezen aan Oekraïense kant te tonen.

Van elk incident uit de database van Oryx hebben we de originele bron, locatie, tijd en schade aan de tank geverifieerd. In totaal zijn 35 incidenten onderzocht. Elf gevallen waarbij het lastig was om de mate van schade vast te stellen, zijn voorgelegd aan een expert.

Minstens een op de vijf geleverde Leopard 2-tanks is inmiddels verwoest op het slagveld, blijkt uit het onderzoek. Ten minste 18 van de 94 geleverde tanks zijn zodanig beschadigd dat ze niet meer kunnen worden gerepareerd, blijkt onomstotelijk uit beelden. Daarnaast raakten minstens 11 andere tanks beschadigd. Een deel daarvan is door Russische troepen buitgemaakt, andere konden nog wel door Oekraïne worden gerepareerd – wat overigens moeilijk is, omdat de tank zo’n geavanceerde machine is en er niet zomaar reserveonderdelen beschikbaar zijn.

De meeste Leopards zijn verwoest in het najaar van 2023, toen Oekraïne een tegenoffensief lanceerde om de gebieden in het zuiden te bevrijden, zonder de (lucht)steun die het aan het Westen had gevraagd. Dat kan verklaren dat Oekraïne in de regio Zaporizja binnen een paar dagen vijf Leopards verloor.

Tanks worden vooral uitgeschakeld door drones, blijkt bijvoorbeeld uit beelden gemaakt in de velden nabij Robotyne, een dorpje dat in augustus 2023 door Oekraïense troepen van de Russen werd bevrijd. Een drone slaat in op een Leopard 2, die in brand vliegt en tot stilstand komt naast een andere getroffen Leopard.

De twee kapotte tanks zullen in de maanden erna vaker door drones worden bestookt. Net zolang totdat deze tanks, van 2 miljoen euro, niets meer zijn dan een schuilplaats voor Oekraïense soldaten tijdens de grondgevechten met de Russen. In het voorjaar van 2024 nemen de Russen Robotyne opnieuw in. Dronebeelden van december vorig jaar tonen een kerkhof met vier Leopards en een tiental andere uitgebrande Oekraïense voertuigen.

Mede door de slag bij Robotyne verliest Oekraïne in 2023 veel van zijn net ontvangen Leopards: zeker veertien. In 2024 raakt Oekraïne veel minder tanks kwijt. Volgens Dmytro Zjmajlo, uitvoerend directeur bij de Oekraïense denktank Ukrainian Center for Security and Cooperation, is dat verschil logisch te verklaren: de Leopards werden in 2023 vooral ingezet bij de aanval. In 2024 werd Oekraïne grotendeels teruggedrongen in het defensief.

Het statische front en de verdedigende positie waarin Oekraïne zich bevindt, verklaren waarom er nu minder tanks verloren gaan, stelt ook de Nederlandse oud-commandant Mart de Kruif. Hij noemt de verliezen aan Oekraïnse zijde sinds de eerste levering van de tanks ‘zelfs best weinig’. “Als je het vergelijkt met intensieve gevechtsdagen in bijvoorbeeld de Tweede Wereldoorlog of de Jom Kippoeroorlog (Egypte en Syrië vielen in 1973 Israël aan, red.): daar ging 30 tot 40 procent van de tanks verloren.” Het percentage beschadigde of verwoeste Leopard 2’s ligt op 20.

Anti-dronesystemen

Vorig jaar raakte Oekraïne de meeste Leopards kwijt rond het dorpje Pobieda in de provincie Donetsk, wederom door droneaanvallen. Zo is op beelden te zien hoe een Leopard die is vastgelopen in een bomkrater door een drone wordt geraakt. Als Russische soldaten zich tien maanden later de tank toe-eigenen blijkt de binnenkant volledig uitgebrand. “De Duitsers moeten weten dat met hen hetzelfde gebeurt als wat met deze Leopard is gebeurd zodra zij voet op Russische bodem zetten”, zegt een Russische soldaat in een video.

Oekraïne verliest tussen februari en juli 2024 nabij Pobeida nog drie Leopards. Twee andere tanks raakten beschadigd, hun huidige status kon niet worden achterhaald.

Dat troepen op het slagveld beschadigde wapensystemen van de vijand confisqueren, is van alle tijden, zegt De Kruif. Als wapen zal Rusland er niets aan hebben; daarvoor moet het over de specifieke munitie en (reserve)onderdelen beschikken die nodig zijn voor een Leopard. “Maar je kunt er veel van leren door de technologie ervan te bestuderen.”

Bij veel van de uitgeschakelde tanks speelt een aanval met een drone een hoofdrol. Een drone van een paar honderd euro is daarmee de grootste vijand van de miljoenen euro’s kostende Leopard 2. “Maar,” zegt Zjmajlo van het Ukrainian Center for Security and Cooperation, “we hebben geleerd hoe we de drones moeten bestrijden. Dat doen we met jammers om de signalen naar de drone te blokkeren. Ook installeert het Oekraïense leger antidronesystemen op de Leopard-tanks.”

Op een aantal van de verwoeste tanks zijn die anti-dronesystemen inderdaad te zien. “Het grootste probleem dit jaar zijn de drones met glasvezelkabels”, aldus Zjmajlo. Dat type drone is met een glasvezelkabel verbonden, waardoor signalen niet kunnen worden verstoord. Ook Oekraïne zet dergelijke drones in.

‘Best beschermd’

Hoewel de Leopard 2 door de snelle ontwikkeling van drones in deze oorlog minder onaantastbaar is dan gedacht, blijft de veiligheid van de bemanning een van zijn grootste voordelen. “Het beste wapen tegen een Russische tank is een andere tank”, zegt oud-commandant De Kruif. “De bemanning van een Leopard-tank is veel beter beschermd tegen een aanval dan die van bijvoorbeeld een Sovjet-tank.” Hij noemt de levering van de Leopards in januari 2023 nog altijd ‘van wezenlijk belang’.

Veel beelden van de getroffen Leopards laten zien dat deze tanks de best beschermde voertuigen op het slagveld zijn, zegt Fritz zur Kleinsmiede, een onderofficier buiten dienst die tijdens zijn 36-jarige loopbaan in het Nederlandse leger met de Leopard 2 werkte en elf gevallen voor het onderzoek analyseerde. De tanks bieden de grootste overlevingskans voor de bemanning. “Er zit (in de elf gevallen, red.) niet één voorbeeld van een catastrofale explosie waarbij de geschutskoepel volledig van het onderstel wordt geblazen. Beelden die bijna standaard zijn bij Russische tanks die worden geraakt.”

Gewild wapen

De Leopard 2 blijft in Kiev een gewild wapen, hoewel Oekraïne weinig in de aanval is. De voorzitter van de defensiecommissie van het Duitse parlement zei daags na de Oekraïense inval in de Russische provincie Koersk opnieuw te willen praten over de levering van extra Leopards.

De Oekraïense president Volodymyr Zelensky stelde in januari 2023 zeker driehonderd moderne westerse tanks nodig te hebben om de Russen van Oekraïens grondgebied te verdrijven. Kiev ontving er tot nu toe ongeveer 150, uit de Verenigde Staten, Groot-Brittannië, Duitsland en Zweden. De Europese (NAVO-)landen hebben nog zeker 1.091 Leopard 2-tanks op voorraad.

Meer Leopard 2-tanks kan Oekraïne een grotere slagkracht geven, voor bijvoorbeeld een nieuwe aanval op Russisch grondgebied. Het betekent automatisch ook nog meer nieuwe beelden van kapotte tanks, vaak gretig verspreid door Russische militaire bloggers, zoals de kapotte tank van oktober vorig jaar in de regio Koersk. Een Leopard 2A6 met de geschutskoepel nog intact staat beschadigd en verlaten in een veld bij het dorp Kremjanoje. Ook deze moderne tank is niet meer inzetbaar voor Oekraïne.

Verantwoording onderzoek

Voor dit onderzoek richtte de redactie zich specifiek op Leopard 2-tanks van het type 2A4 en 2A6, die door westerse landen zijn geleverd aan Oekraïne. De Zweden leverden daarnaast tien Stridsvagn 122-tanks: een Zweedse versie van de Leopard 2-tank. De Stridsvagn 122 is buiten beschouwing gelaten in het onderzoek, omdat deze enkel door Zweden is geleverd.

De redactie vroeg data op bij onderzoekscollectief Oryx. Dat bestaat uit een groep voornamelijk anonieme onderzoekers die de verliezen van materieel monitort aan Russische en Oekraïense zijde. Elk incident is afzonderlijk geverifieerd door de locatie, tijd en schade aan de tank vast te stellen. In sommige incidenten was de schade aan tanks visueel moeilijk te zien. Deze elf incidenten zijn voorgelegd aan een expert. Die heeft op basis van beschikbare foto’s en video’s een inschatting gemaakt van de schade die een tank heeft opgelopen en de mate waarop de tank nog gerepareerd en ingezet zou kunnen worden. Er zijn ook enkele incidenten onderzocht die niet in de database van Oryx zijn opgenomen.

De kapotte tanks zijn onderverdeeld in twee categorieën: verwoest (niet meer bruikbaar, ook niet na reparatie, of het is economisch niet haalbaar om de tanks te repareren) en beschadigd (als de tank niet gemakkelijk of niet ter plekke kan worden gerepareerd). Tanks die licht beschadigd zijn en gemakkelijk konden worden gerepareerd, zijn niet meegenomen in het onderzoek.

Incidenten waarbij de locatie, tijd of schade niet konden worden vastgesteld, zijn niet meegeteld. Ook kapotte tanks die bijvoorbeeld later door Russische troepen zijn geconfisqueerd, zijn niet altijd meegenomen, omdat niet kon worden vastgesteld of ze al eerder voorkwamen in de database. De conclusies uit dit onderzoek zijn daardoor waarschijnlijk aan de conservatieve kant: het daadwerkelijke aantal kapotte Leopard 2-tanks ligt vermoedelijk hoger.