Het Internationaal Olympisch Comité (IOC) ziet zichzelf graag als een vredesduif, als een instantie die boven alle complexiteiten van de wereld verheven is. De realiteit is anders. Donderdag kiezen de IOC-leden een nieuwe voorzitter, die niet onder de moeilijkheden van het huidige tijdsgewricht uit zal kunnen komen.

Om het toewijzen van de Olympische Spelen zal de nieuwe voorzitter zich voorlopig niet hoeven te bekommeren. Die zijn al tot en met 2032 (zomer) en 2034 (winter) vergeven. Wel belangrijk zijn bijvoorbeeld de zorgen rond klimaat. Afgelopen week riepen ruim vierhonderd olympiërs het IOC op om duurzaamheid tot speerpunt te maken.

Toekomstbestendige Spelen

Ook worstelt de olympische beweging met de vraag hoe de vierjaarlijkse toernooien relevant blijven voor jongere generaties. En hoe de Spelen financieel duurzaam kunnen worden georganiseerd. Steeds vaker haken kandidaat-steden af vanwege de hoge kosten voor de belastingbetaler.

Maar de grootste uitdaging zal zijn: hoe houdt de nieuwe IOC-voorzitter het politieke gekrakeel buiten de deur? Hoe voorkomt hij of zij de inmenging van regeringsleiders die gewend zijn om de macht in handen te hebben? Hoe brengt hij landen samen die met elkaar in oorlog zijn, die elkaar niet erkennen of elkaar anderszins niet kunnen luchten of zien?

Thomas Bach, de afscheidnemende voorzitter, waarschuwde deze week in zijn openingsspeech van de 144ste IOC-sessie in de Griekse kustplaats Pylos voor het gevaar van inmenging van buitenaf. “De Olympische Spelen en de waarden die ze vertegenwoordigen beslaan al duizenden jaren, maar de geschiedenis herinnert ons eraan hoe kwetsbaar ze zijn.”

De Duitser vergeleek de “zeer vijandige geopolitieke omgeving” tijdens de wederopstanding van de Spelen in 1896 met het hier en nu, en prees zijn verre voorganger baron Pierre de Coubertin omdat die sporters uit landen “die politiek gezien vijanden waren” samenbracht. Zo’n voorzitter wordt nu weer gezocht.

De kandidaten

Wellicht valt de keus op oud-atleet Sebastian Coe, die zich al jaren warmloopt voor de topjob. Of wordt voormalig olympisch zwemster Kirsty Coventry uit Zimbabwe – de oogappel van Bach – de eerste vrouwelijke én Afrikaanse IOC-voorzitter? De Spanjaard Juan Antonio Samaranch junior geldt eveneens als favoriet. Zijn vader leidde het IOC ruim twintig jaar.

De overige vier kandidaten (van de zeven in totaal) lijken weinig kans te maken. De Japanner Morinari Watanabe, voorzitter van de internationale gymbond, zou het hebben verbrod met zijn plan om de Spelen in vijf continenten te houden – niet bepaald duurzaam. De veelzijdige Zweeds-Britse Johan Eliasch – miljardair, milieu-activist en voorzitter van de internationale skibond – lijkt te kort lid van het IOC om het te kunnen leiden.

De Fransman David Lappartient geeft als voorzitter van wielerbond UCI hoog op van zijn contacten in Afrika. De Jordaanse prins Feisal Al-Hussein sprak zich uit tegen de unanieme stemmingen waarmee het IOC de rijen steeds probeert te sluiten. “Dan is er iets mis”, zei hij. Toch lijkt ook hij een outsider.

De meerderheid van de 92 stemmen is genoeg om de tiende voorzitter te worden van het in 1894 opgerichte comité. Bach blijft in het zadel tot 24 juni. De Duitser, olympisch kampioen met de floretploeg in Montreal in 1976, heeft dan bijna twaalf jaar leiding gegeven aan de sportorganisatie. Zijn maximale termijn, waarin hij het olympische programma met sporten als breakdancing en skateboarden probeerde te moderniseren, zit erop.

Transgender sporters

Een voorproefje van wat de nieuwe IOC-voorzitter te wachten staat, gaf Donald Trump al toen hij nog campagne voerde voor het presidentschap van de VS en zich onomwonden uitsprak tegen transgender sporters. Eenmaal gekozen tekende Trump al snel zijn beloofde decreet om “mannen uit vrouwensporten te houden”. Vrouwen die te veel man zijn volgens de genderregels komen de VS niet in bij de Zomerspelen van Los Angeles in 2028, aldus Trump.

Die opvatting druist rechtstreeks in tegen de manier waarop de Spelen zijn georganiseerd: niet het gastland of een president bepaalt wie mag meedoen, dat is aan de sportbonden. Trump valt voortdurend Imane Khelif en Lin Yu-ting aan, de bokssters die in alle opzichten vrouw zijn en toch het mikpunt waren van een gênante genderrel bij de Spelen van Parijs vorig jaar.

Ooit bevriend met Poetin

Bach sprak zich deze week nog uit over de volgens hem vanuit Rusland opgezette desinformatiecampagne tegen de twee vrouwen. De internationale boksbond IBA, die wordt geleid door een Rus, had het al langer niet voor Khelif en Lin en het is veelzeggend dat Bach zo openlijk met de vinger naar de Russen wijst.

Als hoogstgeplaatste sportbestuurder heeft de Duitser jarenlang op eieren moeten lopen rond de Russen, en in het bijzonder bij president Poetin, die hij als een goede vriend beschouwde. Toen werd onthuld dat Rusland bij de eigen Winterspelen in Sotsji (2014) een geheim staatsdopingprogramma runde om de medaillespiegel te kunnen domineren, stond Bach in zijn hemd.

Toch weigerde hij om Russische sporters van de volgende Spelen uit te sluiten. Het IOC ontzegde Rusland als team de toegang. Maar de voorzitter maakte zich er hard voor dat de niet-geschorste Russische sporters onder neutrale vlag konden meedoen. Hij heeft de atleten altijd in bescherming willen nemen. “Ambassadeurs van de vrede”, noemde hij ze deze week nog.

Twee jaar geleden speelde de Russische kwestie opnieuw op, nu na de invasie in Oekraïne. Bach reageerde opvallend furieus op landen die hadden opgeroepen tot een boycot van Rusland en Wit-Rusland in Parijs: “Dat zou het einde van de wereldsport zijn zoals wij die vandaag kennen.”

Het is de vraag of Bachs opvolger er ook zo over zal denken. Rusland wordt hoe dan ook het eerste hoofdpijndossier voor de nieuwe voorzitter, nu er over de deelname van Russen aan de Winterspelen van Milaan en Cortina d’Ampezzo van volgend jaar nog altijd geen duidelijkheid is.

Drie belangrijkste kanshebbers

Sebastian Coe (VK, 68 jaar): kent alle ins en outs van de olympische beweging

Sebastian Coe.Getty

Als iemand alle kanten van de olympische beweging kent is het Sebastian Coe, sinds 2006 Sir Sebastian. Hij won als hardloper tweemaal olympisch goud op de 1.500 meter, in 1980 en 1984. Onder zijn leiding haalde Groot-Brittannië de Olympische Spelen van 2012 naar Londen. Hij was tevens voorzitter van het organisatiecomité bij die Spelen en leidt sinds 2015 de wereldatletiekbond World Athletics.

Hij is een man met flair en charme, die veel zichtbaarder was in de afgelopen maanden dan veel andere kandidaten voor het IOC-voorzitterschap. Voor een sportbestuurder maakt hij een benaderbare indruk. Hij staat met de sporters die de atletiek dragen op goede voet.

Afgezet tegen de andere kandidaten is Coe iemand met een helder profiel. Hij schept graag duidelijkheid in ingewikkelde zaken. Coe was heel beslist in de vraag of de Russen na hun dopingschandalen en de inval in Oekraïne nog welkom zijn: nee. In elk geval niet op de atletiekbaan.

Ook op het terrein van gender in topsport is hij uitgesproken. Binnen de atletiek zijn er strikte regels over de deelname in de vrouwencategorie. Hoewel het hem in progressieve kringen op kritiek kwam te staan, maakt Coe juist van die visie op de scheiding tussen mannen en vrouwen in de sport een belangrijk campagnepunt. Hij weet dat hij hiermee het grootste deel van de sportwereld achter zich heeft.

Ongelukkiger was zijn beslissing om atleten prijzengeld in het vooruitzicht te stellen voor de Spelen van Parijs. Dat werd door het IOC en andere bonden niet op prijs gesteld. De olympische bestuurders, die riante onkostenvergoedingen toucheren en grote sponsorcontracten afsluiten, proberen voor de sporters het amateurideaal in stand te houden: het mag onder de vijf ringen niet om geld gaan.

Coe toonde zich na de Spelen een diplomaat door te zeggen dat hij dat anders had moeten aanpakken, maar is wel van plan het IOC op te schudden. Bijvoorbeeld door meer macht aan de sporters toe te wijzen.

Kirsty Coventry (Zimbabwe, 41 jaar): Bachs lieveling en minister van een dubieus regime

Kirsty Coventry.Getty

Kirsty Coventry is volgens velen de kandidaat van wie vertrekkend IOC-president Thomas Bach de hoogste verwachtingen koestert. De tweevoudig olympische kampioen 200 meter rugslag presenteert zich als iemand die vooral de huidige beleidslijnen wil voortzetten. Ze zet niet in op grote veranderingen, maar op handhaving van de status quo.

De Zimbabwaanse Coventry zou de eerste vrouw aan het hoofd van het IOC kunnen worden en de eerste Afrikaan. Ze is met haar 41 jaar de jongste van alle kandidaten en heeft als atleet een sterk profiel: ze is de meest gedecoreerde olympiër van Afrika. Sinds haar afscheid van het zwembad heeft ze zich in bestuurlijke kringen laten zien. In 2018 werd ze verkozen tot voorzitter van de atletencommissie van het IOC en sinds 2023 zit ze in het bestuur van het comité.

Onomstreden is Coventry niet, zeker niet buiten de sport. Tijdens haar sportloopbaan kon ze rekenen op de steun van dictator Robert Mugabe, die haar een “golden girl” noemde en haar na haar eerste olympische titel in 2008 een bonus van 100.000 dollar cash cadeau deed. Ze gaf dat bedrag overigens weg aan een goed doel.

In 2018 werd ze door Emmerson Mnangagwa, de huidige president van Zimbabwe en oud-bondgenoot van de in 2019 overleden Mugabe, aangesteld als minister van Sport, Kunst en Recreatie. In 2023, na verkiezingen waarbij volgens EU-waarnemers de democratische standaarden niet werden gehaald, werd haar termijn verlengd.

Haar hernieuwde aanstelling kwam als een verrassing, want er was veel onvrede over Coventry’s functioneren als minister. President Mnangagwa wuifde die kritiek weg. “Ik heb haar opnieuw aangesteld omdat ik tevreden met haar ben. Als iemand niet onder de indruk is, dan kunnen ze iemand anders aanstellen wanneer ik geen president meer ben.”

Juan Antonio Samaranch (Spanje, 65): bekende naam met warme contacten in China

Juan Antonio Samaranch jr.Getty

Altijd is er die vergelijking. Het kan ook moeilijk anders met zo’n naam. Zijn vader leidde het Internationaal Olympisch Comité tussen 1980 en 2001 en veranderde het van een armlastige organisatie, die werd geplaagd door politieke boycots en financiële tegenvallers, in een florerende geldmachine.

Zijn zoon Juan Antonio Samaranch draagt dezelfde naam en hij vindt het tijd om de sportorganisatie nu zelf aan te sturen. De 65-jarige Catalaan heeft zich in de coulissen 24 jaar lang kunnen warmlopen. Hij is al IOC-lid sinds 2001, het jaar dat zijn vader afzwaaide als voorzitter. “De man die de Olympische Spelen van de moderne tijd heeft gebouwd”, zei IOC-voorzitter Jacques Rogge in 2010 na het overlijden van Samaranch senior.

Samaranch junior heeft zich altijd van zijn vader geprobeerd te onderscheiden: “Ik ben hier om te laten zien dat ik het IOC met een moderne visie kan leiden, aangepast aan de tijd van nu, zonder mezelf steeds te moeten vergelijken met de erfenis van mijn vader”, zei hij nadat hij zich kandidaat had gesteld.

Door een waslijst aan functies binnen het IOC, onder meer als vicevoorzitter, kent iedereen hem in de olympische beweging. Hij maakte deel uit van de organisatiecomités van de Winterspelen van Turijn (2006) en Sotsji (2014) en zat de coördinatiecommissie voor die de ‘corona-Winterspelen’ van Peking in 2022 in goede banen moest leiden. Hij heeft warme banden met China, onder meer door de in 2012 opgezette Samaranch Foundation, die de sport in het land wil bevorderen.

De Winterspelen in Peking werden, vanwege de enorme hoeveelheid kunstsneeuw, beschouwd als een aanslag op het milieu. Samaranch zal er niet graag aan worden herinnerd, nu hij als kandidaat-voorzitter benadrukt dat het IOC zich snel moet aanpassen aan “uitdagingen als digitalisering en duurzaamheid”. Het genderdebat dat in de sport woedt, wil hij op basis van bewijs voeren, “volgens een pragmatische en wetenschappelijke benadering”.