Kunnen we nog spreken over een economische wereldordening als de spil van die orde, de Verenigde Staten, plots stopt met draaien en de andere kant uit vliegt? De kans is reëel dat 2 april 2025, de Trumpiaanse ‘Bevrijdingsdag’, de geschiedenis ingaat als de dag waarop ons economische systeem, gebaseerd op wereldwijde gecorrigeerde vrije handel, verkruimelde.

Het is bijna onmogelijk om de impact in te schatten van de handelsoorlog die de Amerikaanse president Donald Trump gestart is. Zelfs voor een welvarende maar kleine exporteconomie als Vlaanderen loopt de factuur snel in de miljarden. Dit, zo valt te vrezen, is nog maar het begin. De globale draagwijdte van de tarieven – zelfs een onbewoond eiland krijgt 10 procent aan de broek, en dat is geen grap – doet vermoeden dat de heffingen geen tijdelijke dreigementen zijn. Ze zijn het nieuwe beleid.

In economisch opzicht grenst het Trumpisme aan krankzinnigheid. Donald Trump droomt van een terugkeer naar een autarkisch-nationalistische economie die volledig voor de eigen welvaart zorgt. Buiten zijn waanbeeld blijft dat de wereld niet is blijven stilstaan en dat de economie vertakt zit in een intens, internationaal netwerk. Eveneens buiten beeld blijft dat de VS zelf de voorbije eeuw de grote winnaar van dat model zijn geweest.

De eerste en hardste klappen zullen dan ook in Amerika zelf vallen, bij de mensen die er het meest kwetsbaar voor zijn. Amerikanen zullen de prijzen fluks de hoogte in zien schieten en ze zullen pensioenfondsen zien opdrogen. Ze zullen bedrijven zien sputteren onder duurdere import, dalend vertrouwen en moeilijkere export. Ook in de rest van de wereld zullen velen een zware prijs betalen voor de ideologische zotternij.

Zelfs de ietwat cynische hoop dat een recessie Trump op betere gedachten kan brengen, zou weleens ijdel kunnen zijn. In eigen land kan hij zijn morrende kiespubliek sussen met een nog hardere migratie- en identiteitspolitiek. In het buitenland is een nieuwe oorlog, ergens, altijd een optie als afleidingsmanoeuvre. Zoals Leonard Cohen zong: “You want it darker/ We kill the flame.”

Natuurlijk is er altijd ook reden tot hoop. Wij, hier in Europa, hoeven niet als konijnen verstijfd naar deze lichtbak te blijven kijken. Behalve met een verstandige respons op de tarievenstrijd, kunnen we ook reageren met het optuigen van een coalitie van welwillenden om de vrije handel, basis van onze welvaart, zo veel mogelijk te redden. Gelijkgestemde landen, van Canada tot Japan, dienen zich aan. Andere, zoals India of China, kunnen met opener geest benaderd worden. Dat proces is al in volle gang.

Maar er is meer. Trump lanceert zijn handelsoorlog op een platform van ongenoegen over de donkere achterkanten van de economische vrijhandel. Globalisering kent reële verliezers, in de VS maar ook hier.

Een slimme, Europese respons op de chaos beperkt zich dan ook niet tot het kopiëren en verhevigen van de bestaande handelspolitiek. De exit van de VS biedt een kans om ook de negatieve kanten en risico’s van die politiek te erkennen. En om ze, kundig en voorzichtig, te repareren.